Historia Muzeum Geologicznego

Dzieje Muzeum Geologicznego UWr po roku 1945

Dramatyczne dzieje zbiorów Muzeum Geologicznego po 1945 r. najtrafniej przedstawia dr Jadwiga Gorczyca-Skała (1991), pierwszy kierownik powojennego Muzeum Geologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego: Po zakończeniu działań wojennych, na gruzach „Festung Breslau” w maju 1945 r. rozpoczęło się ponownie niełatwe życie polskiego Wrocławia. Dzięki staraniom i ofiarnej pracy grupy pracowników naukowych i technicznych oraz byłych studentów, głównie Uniwersytetu Lwowskiego i Wileńskiego, z prof. drem Stanisławem Kulczyńskim na czele, 24 sierpnia 1945 r. dekretem Ministerstwa Oświaty PRL powołany został ponownie do życia Uniwersytet Wrocławski z 6 wydziałami i Politechnika Wrocławska z 4 wydziałami. Od tej chwili na dobre rozpoczęła się organizacja Wydziału Nauk Przyrodniczych oraz studiów w zakresie biologii, geologii i geografii. Do przydzielonych Uniwersytetowi budynków przy obecnej ul. Bolesława Prusa pionierzy polskiej nauki we Wrocławiu wraz ze studentami i kandydatami na studentów ściągnęli wszystko, co ocalało z aparatury, sprzętu, księgozbioru biblioteki i okazów muzealnych. Z ocalałych piwnic i zakamarków zniszczonego budynku Uniwersytetu, przy współpracy z Doroteą Pawlik, byłym adiunktem Muzeum, wydobywali pozostałe zbiory oraz wstępnie porządkowali i zabezpieczali okazy zwożone przez grupę rewindykacyjną z różnych miejscowości Dolnego Śląska. W niezwykle trudnych powojennych warunkach, tylko dzięki wielkiemu zapałowi i wytężonej, dobrze prowadzonej pracy, organizowała się na nowo wrocławska geologia […] Wiosną 1949 r. Katedry Geologii Uniwersytetu Wrocławskiego zostają przeniesione wraz z całym dobytkiem do budynków byłego Arbeitsamtu przy obecnej ul. Cybulskiego 30. Nie był to budynek odpowiedni dla nowego użytkownika. W piwnicach złożono i zabezpieczono stare zbiory, na parterze oraz na pierwszym i drugim piętrze rozmieszczono sale wykładowe i ćwiczeniowe, bibliotekę, laboratoria oraz pokoje dla pracowników. Zabrakło miejsca na muzealną ekspozycję zbiorów, gdyż budynek trzeba było dzielić jeszcze z innymi użytkownikami.

Idea gromadzenia nowych zbiorów naukowych i reaktywowania Muzeum Geologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego, z wyeksponowaniem ocalałych kolekcji z okresu przedwojennego, przyświecała polskim geologom od samego początku ich pracy na Dolnym Śląsku. Pionierskie prace terenowe w Sudetach i na ich przedpolu rozpoczęły się już jesienią 1945 r. Kierował nimi Henryk Teisseyre (1903-1975), który od marca 1946 r. był organizatorem i kierownikiem Katedry Geologii na Uniwersytecie Wrocławskim. Najstarsze powojenne zbiory naukowe znajdujące się obecnie w Muzeum Geologicznym zostały zebrane i opisane przez grupę geologiczną profesora Teisseyre.

Przez wiele lat nie było możliwości reaktywowania Muzeum Geologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Stare zbiory pozostawały nadal w piwnicach i na korytarzach, zabezpieczone i porządkowane przez pracowników dydaktycznych w czasie wolnym od zajęć. Jak pisze dr Jadwiga Gorczyca-Skała (1991): „Dodatkowe trudności sprawiał całkowity brak metryk przy okazach, które znajdowały się w całkiem innych opakowaniach. Na wielu okazach i metrykach brak było w ogóle numerycznego oznakowania. Znaczna część metryk, pisana odręcznie gotykiem, była i jest wręcz nieczytelna. Część kolekcji, zwłaszcza ze śląskich kopalń, nie była jeszcze w ogóle opracowana.” Wobec potrzeb dydaktycznych część okazów skamieniałości została przekazana do Katedry Paleozoologii i do Katedry Stratygrafii jako materiał ilustracyjny do wykładów i ćwiczeń. Nowe zbiory skalne i paleontologiczne były gromadzone i doraźnie zabezpieczane w pomieszczeniach katedr geologicznych.

Dopiero w 1971 r. pojawiła się możliwość uzyskania pomieszczeń dla obecnego Muzeum Geologicznego. Jego organizację w tym czasie rozpoczął Jerzy Kłapciński (1925-2001), profesor w Zakładzie Geologii Stratygraficznej Instytutu Nauk Geologicznych. Do 1975 r. kierował on przygotowaniem pomieszczeń i gablot muzealnych, rozpoczął też, przy współpracy mgr Lucyny Kołodziej i technika geologa Barbary Opach sporządzanie wstępnych spisów okazów ocalałych z przedwojennego Muzeum.

Jesienią 1975 r. prace związane z reaktywowaniem Muzeum Geologicznego przejęła -decyzją Rady Naukowej Instytutu – dr Jadwiga Gorczyca-Skała z Zakładu Geologii Ogólnej. Podjęła ona ogromny trud uporządkowania dawnych kolekcji paleontologicznych. Z początkiem 1976 r. rozpoczęła – wraz z mgr Małgorzatą Wróbel i Barbarą Opach – systematyczną inwentaryzację wszystkich zbiorów. Jeszcze w 1975 r. odradzające się Muzeum Geologiczne otrzymało bogate zbiory paleobotaniczne z Zakładu Paleobotaniki, ponieważ w 1974 r. Zakład ten został przeniesiony z Instytutu Botaniki do Instytutu Nauk Geologicznych. Autorem najbardziej znaczącej kolekcji w tych zbiorach był Heinrich Robert Göppert (1800-1884). Zbiory paleobotaniczne były wstępnie uporządkowane przez mgr. Władysława Micka, który uczestniczył też w ich inwentaryzacji, kontynuowanej później (do końca 1977 r.) przy współpracy mgr Teresy Kuszell i mgr Kunegundy Lorenc z Zakładu Paleobotaniki.

Wielką zasługą dr Jadwigi Gorczycy-Skały jest pozyskanie dla Muzeum Geologicznego bogatych materiałów regionalnych i paleontologicznych dokumentujących badania prowadzone na Dolnym Śląsku przez polskich geologów. Jej dziełem jest też zaprojektowanie i zrealizowanie ekspozycji muzealnej zbiorów. Oficjalne reaktywowanie Muzeum Geologicznego na prawach zakładu Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego nastąpiło dopiero w czerwcu 1981 r. na podstawie decyzji Rady Wydziału Nauk Przyrodniczych, jednakże pierwsi goście zaczęli się pojawiać w sali zbiorów już w 1977 r. Od tego czasu datuje się też wymiana informacji naukowej o zbiorach z innymi ośrodkami geologicznymi w Polsce i poza jej granicami.

W październiku 1985 r. Muzeum Geologiczne otrzymało imię Henryka Teisseyre, współtwórcy polskiego ośrodka geologicznego we Wrocławiu, profesora zwyczajnego i doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego, członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk, wychowawcy kilku pokoleń geologów. Pierwszym kierownikiem Muzeum Geologicznego w okresie powojennym została z dniem jego oficjalnego reaktywowania dr Jadwiga Gorczyca-Skała, a jej współpracownikami – mgr Grażyna Golatowska, do roku 1984, i technik Barbara Opach (obecnie Szczudło).

W 1993 r. kierownictwo Muzeum Geologicznego przejął z rąk dr Jadwigi Gorczycy-Skały prof. dr hab. Tadeusz Gunia z Zakładu Geologii Stratygraficznej. Pod jego kierownictwem Muzeum rozwijało się zgodnie z wymogami czasu: w 1994 r. został zakupiony komputer i specjalny program do inwentaryzacji komputerowej zbiorów, Muzeum przeszło gruntowny remont, ekspozycja została wzbogacona o nowe okazy i materiały ilustracyjne, zbiory uległy znacznemu powiększeniu. W latach 1999-2005 kierownikiem Muzeum Geologicznego był prof. dr hab. Andrzej Grodzicki z Zakładu Mineralogii i Petrologii. Z jego inspiracji w Muzeum powstało kilka wystaw czasowych, jak np.: „Cmentarzysko wielkich płazów i gadów sprzed 225 milionów lat – ekspozycja czaszek z Opolszczyzny” – wystawa ze zbiorów Zakładu Paleobiologii PAN, czy „Rekonstrukcja procesu ekspansji Ziemi na modelach sferycznych Jamesa Maxlowa” – wystawa bazująca na modelach wypożyczonych z Dolnośląskiego Oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego. Realizowano też ideę wystaw objazdowych, przygotowywanych dla muzeów regionalnych i szkół z odległych miejscowości, co spotykało się z wielkim zainteresowaniem i wdzięcznością odbiorców. Z okazji 300-lecia Uniwersytetu Wrocławskiego, świętowanego w 2002 r., w Muzeum Geologicznym zorganizowano wystawę historyczną dotyczącą jego dziejów i zbiorów. Podczas obchodów jubileuszowych w Muzeum zostało odsłonięte popiersie Ferdynanda Roemera, będące kopią zaginionej rzeźby dłuta wybitnego wrocławskiego rzeźbiarza Ernsta Segera (1868-1939), która w latach 1893-1945 znajdowała się w dawnej siedzibie Muzeum przy ul. Szewskiej 38. Kopię wykonał Hans Völkel z Uniwersytetu Ruhry w Bochum i ofiarował ją Uniwersytetowi Wrocławskiemu w trzechsetną rocznicę jego założenia. Podstawą sporządzenia kopii było gipsowe popiersie zachowane w Muzeum Roemera w Hildesheim w Niemczech.

W 2006 r. kierownikiem Muzeum Geologicznego został dr Bolesław Wajsprych, wcześniej pracownik Zakładu Geologii Sudetów ING PAN. Dzięki jego staraniom Muzeum wzbogaciło się o nowy sprzęt, znacznie rozszerzający możliwości pracy dydaktycznej i naukowej, a kolekcja regionalna zyskała nowe okazy skał, m.in. unikalne próbki rdzeni wiertniczych z Gór Bardzkich. W czerwcu 2006 Muzeum Geologiczne było współorganizatorem wystawy prac plastycznych dzieci i młodzieży, nagrodzonych w konkursie pt.: „Zaklęte w kamieniu”, którego głównym organizatorem jest Muzeum Złota w Złotoryi. Wystawa gościła w gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego i cieszyła się dużym zainteresowaniem.

Kolejnym kierownikiem muzeum został w 2011 roku dr Paweł Raczyński. Za jego czasów w muzeum został przeprowadzony remont, zostały odnowione gabloty, a dzięki jego szczególnym staraniom muzeum uzyskało nową posadzkę z płyt wapienia jurajskiego z Morawicy.